Khi mình bắt đầu nghĩ về vấn đề của việc học code vào năm 2019, “tutorial hell” (địa ngục học qua tutorial) chính là kẻ thù số một. Bạn sẽ biết là mình đang ở trong đó nếu như:

  • Bạn làm theo vô số tutorial thành công, nhưng khi tự bắt tay code thì chẳng làm được gì.

  • Bạn dành nhiều thời gian xem video dạy lập trình hơn là thực sự lập trình.

  • Bạn biết “vẹt” về nhiều công nghệ, nhưng chẳng hiểu bên trong nó vận hành thế nào.

Học viên thời đó thường xem (hoặc ngủ gật trong lúc xem 😴) mấy video dài 6 tiếng, vừa xem vừa gõ theo y chang, cảm giác như đã hiểu hết, rồi… đơ toàn tập khi phải viết một dòng code từ con số 0. Đó chính là tutorial hell cổ điển.

Khi mình bắt đầu Boot.dev, mình quyết tâm tập trung vào 3 điều:

  1. Chương trình học sâu — những kiến thức nền tảng của Khoa học máy tính không nên chỉ có ở trường đại học.

  2. Học bằng tay thật sự — bạn phải code thật, không chỉ trong project mà cả khi học từng khái niệm nhỏ.

  3. Ít video, nhiều chữ hơn — vì video quá dễ xem mà không cần suy nghĩ.

Lúc đó, “tutorial hell” ở khắp mọi nơi. Các khóa học YouTube dài hàng giờ nhận hàng triệu view.
Nhưng bây giờ thì sao? Chính những kênh đó đang chật vật đạt 50k view cho video mới.

Mình không hề chê họ nhé — FreeCodeCamp, Traversy Media, Web Dev Simplified đều là những kênh mình rất quý. Họ giúp rất nhiều người, nhưng con số thì… đúng là như vậy.

Bạn có thể nghĩ: “Hay là giờ chẳng ai muốn học code nữa nhỉ?”
Mình cũng từng tự hỏi thế (vì sự nghiệp của mình phụ thuộc vào nó mà 😅).
Nhưng khi xem dữ liệu Google Trends cho từ khóa “learn to code” thì...

Sự quan tâm đến việc học code vẫn còn rất nhiều.

Vậy tại sao các video tutorial lại giảm sức hút?

 

Giới thiệu “Vibe Code Hell” 🔥

Mình nói chuyện với khá nhiều học viên trên Boot.dev — mỗi ngày có khoảng 1300 người đăng ký mới, nhiều bạn còn tham gia cả Discord.
Và theo quan sát của mình, trong 18 tháng qua, gần như chẳng ai than “tutorial hell” nữa.

Nhưng đừng vội mừng, họ chỉ đơn giản là… chuyển sang một địa ngục mới mà thôi.
Mình gọi nó là “vibe code hell.”

 

Tutorial hell là:

“Không có tutorial thì mình chẳng làm được gì.”

“Mình không hiểu doc, có video nào không?”

“Hả, cần cron job để tải file rồi lưu vào DB hả? Ok, chắc phải dùng Rails thôi.”

Còn vibe code hell là:

“Không có Cursor (AI editor) thì mình chẳng làm được gì.”

“Mình vừa build xong game thủ thành cực đỉnh nè, link đây 👉 http://localhost:3000”

“Tại sao Claude lại thêm 6,379 dòng code chỉ để lazy-load ảnh vậy???”

Giờ đây, những người tự học không phải là không thể build — họ build được rất nhiều thứ.
Nhưng vấn đề là những thứ họ build không giúp họ hiểu sâu hơn về cách phần mềm thực sự hoạt động.

Họ đang chiến đấu với những “ảo giác” của AI, với mấy bot siêu tự tin nói “A ha! Mình hiểu rồi!” dù… hiểu sai.
Và họ đang “đấu tay đôi” với những con bot chỉ quan tâm làm sao để test pass, chứ không hề quan tâm đến giải pháp đơn giản nhất cho người dùng.

 

“Nhưng AI chính là tương lai mà?” 🤖

Đúng, và mình không định biến bài viết này thành “AI có thay dev không?”.
Thật lòng mà nói, mình không nghĩ là sớm đâu.
Chúng ta đã nghe câu “6 tháng nữa AI sẽ lấy hết việc của bạn” suốt 3 năm rồi.
Nhưng mình vẫn ở đây, vẫn viết code, và vẫn đang tuyển dev nhé 😎.

GPT-5 vừa ra mắt, cải tiến hơn GPT-4 một chút, nhưng với mình, điều đó lại càng chứng minh AGI (trí tuệ nhân tạo tổng hợp) vẫn còn xa vời.
Nếu đây là “AGI được đạt tới nội bộ” thì mình cũng không hiểu “AGI” nghĩa là gì luôn 😅.

Mình vẫn dùng AI mỗi ngày — có những task nhỏ mình giao cho agent xử lý, dùng chatbot để check lại code hoặc nảy ý tưởng.
Nhưng thật lòng, mình vẫn chưa chắc AI giúp mình năng suất hơn bao nhiêu, hay chỉ khiến mình… lười hơn.

Một nghiên cứu năm 2025 cho thấy các dev tưởng rằng AI giúp họ tăng 20–25% năng suất,
nhưng kết quả thực tế lại là bị chậm đi 19% 🫠
Không ổn lắm cho khoản đầu tư 7 nghìn tỷ đô đâu nhỉ.

 

Mối nguy lớn nhất: khi người học mất động lực

Điều khiến mình sợ nhất trong “cơn sốt AI” này là:
Một thế hệ người học mới đang dần mang suy nghĩ —

“Học làm gì nữa, AI biết hết rồi mà.”

Nếu vài năm tới AI không chiếm hết việc văn phòng, thì chúng ta sẽ không chỉ có bong bóng chứng khoán, mà còn có cơn hạn hán về lao động có học thức.

Thật điên rồ khi 3 năm sau “cuộc cách mạng AI”, các nhà đầu tư không chuyên kỹ thuật vẫn khẳng định rằng

“AI viết hết code rồi.”

Trong khi cùng ngày hôm đó, mình nói chuyện với một dev kỳ cựu —
và ảnh bảo vẫn chưa tìm ra cách AI thực sự giúp ích gì trong công việc hằng ngày cả.

Ngược đời ở chỗ: người ít hiểu về AI lại là người dùng nó nhiều nhất.
Và mình sợ đây chính là cái bẫy Dunning–Kruger (người không biết lại tưởng mình biết nhiều).

Một thế hệ người học đang đi đến kết luận:

“Việc tự học là vô nghĩa vì AI đã biết hết.”
và thời gian của họ có lẽ nên dành cho việc… lướt TikTok 😅

 

AI có thực sự tốt cho việc học không?

Thật ra không phải ai cũng mất động lực.
Rất nhiều người vẫn đam mê học code.
Vậy câu hỏi là: AI có giúp ích cho việc học không?

Câu trả lời của mình là có, nhưng với 2 vấn đề to đùng cần nói trước:

1. Vấn đề “AI nịnh bợ” (The Sycophant Problem)

AI rất thích đồng ý với bạn.
Mình từng hỏi ChatGPT vài câu về chỉ số quảng cáo ROAS, và nó trả lời cực kỳ tự tin —
nhưng chỉ cần mình “gợi ý” khác đi, nó lại… đảo ngược hoàn toàn ý kiến 🤡

Cùng một dữ kiện, hai cách hỏi khác nhau,
và AI cho hai kết luận đối lập — nhưng đều nói bằng giọng rất chuyên gia.

=> Cực kỳ tệ cho việc học.

Ngày xưa, khi hỏi chuyên gia (hoặc Stack Overflow 😅), họ sẽ nói thẳng là bạn sai.
Còn AI thì lại chiều lòng bạn, nói điều bạn muốn nghe, chứ không phải điều bạn cần nghe.

 

2. Chúng ta khao khát được nghe… ý kiến thật sự

Mấy tuần trước mình lái xe về từ BigSkyDevCon và nói chuyện với ChatGPT về Karl Marx cho vui.
Mình muốn nó chọn phe, phản biện mạnh mẽ, nhưng… nó chỉ trả lời kiểu

“Một số người nghĩ X, một số người nghĩ Y.”

😩 Chán muốn xỉu luôn.

Người học cần được nghe quan điểm, kinh nghiệm thật, có bias, có cảm xúc —
vì chính những điều đó mới giúp ta hình thành mô hình tư duy sâu sắc.

Mình không muốn nghe kiểu “một số dev thích dynamic typing, số khác thích static typing.”
Mình muốn đọc DHH nói tại sao ông ấy gỡ TypeScript khỏi Turbo,
rồi nghe Anders Hejlsberg phản biện rằng TypeScript giải quyết bao nhiêu vấn đề của JS.

Đó mới là học thật sự.

 

Khi nào AI tốt cho việc học 🎓

Nói đi cũng phải nói lại — mình vẫn tin AI là một công cụ học tuyệt vời nếu dùng đúng cách.
Chưa bao giờ việc học code lại dễ dàng đến vậy.

Ở Boot.dev, học viên có thể xem lời giải của giảng viên — giống như xem đáp án ở cuối sách toán.
Tiện thì tiện, nhưng chẳng giúp hiểu sâu.

Từ khi bọn mình ra mắt “Boots” (AI trợ giảng) năm 2023,
thay vì xem đáp án, học viên chat với Boots nhiều gấp 4 lần.

Và đó là một thắng lợi lớn, vì Boots được thiết kế rất “đáng yêu” mà cũng rất “khôn ngoan”:

  • Không bao giờ đưa đáp án trực tiếp

  • Luôn hỏi ngược kiểu Socratic để bạn tự động não

  • Có quyền xem lời giải của giảng viên (nên ít “nói sai” hơn chatbot thường)

  • Và, tất nhiên, có cá tính của một chú gấu pháp sư 🧙‍♂️🐻 — siêu cool!

Làm sao để thoát khỏi “Vibe Code Hell”? 🪜

Câu trả lời nghe có vẻ nhàm, nhưng mà thật ra giống y hệt cách thoát “tutorial hell”:

Tự làm đi, đừng để người khác (hoặc AI) làm hộ.

  • Tutorial hell? → Tắt video, code một mình.

  • Vibe code hell? → Tắt Copilot, code một mình.

Đừng dùng:

  • AI auto-complete trong editor

  • Agent hoặc công cụ tự động khi đang học

Nên dùng:

  • Chatbot để hỏi, nhờ giải thích, hoặc xem ví dụ

  • Prompt buộc AI hỏi lại bạn theo kiểu Socratic

  • Prompt yêu cầu AI trích nguồn, dẫn tài liệu khi khẳng định điều gì đó

 

Học thật sự luôn đi kèm sự khó chịu.
Tutorial hell khiến bạn né cảm giác đó bằng cách xem người khác code.
Vibe code hell thì khiến bạn né nó bằng cách để AI code hộ.

Nhưng chính khi bạn bị kẹt, bực bội, phải tự suy nghĩ và tìm cách gỡ rối —
đó là lúc bộ não con người của bạn được “re-wire”, được phát triển thật sự.

Tất nhiên, không phải cứ khó là tốt.
Thiết kế bài học vẫn có thể tốt hoặc tệ.
Nhưng dù bài giảng có hay đến mấy,
người học vẫn cần tự vật lộn, tự thử, và tự ứng dụng trong hoàn cảnh mới
thì mới hiểu thật sự. 💪

 

Link bài gốc 

https://blog.boot.dev/education/vibe-code-hell